सुर्खेत — जंगलमा फिरन्ते जीवन बिताउँदै आएका राउटे समुदायमा मृत्युदर बढ्दै गएको छ । एक महिनाको अवधिमा ३ राउटेले अकालमै ज्यान गुमाएका छन् । २ वर्षीया मयो शाही, ३४ वर्षीय दलबहादुर शाही र २१ वर्षीय मानसिंह शाहीको एक हप्ताको फरकमा ज्यान गएको हो । राउटे समुदायमा अत्यधिक मदिरा प्रयोगका कारण मृत्युदर बढ्दै गएको आशंका गरिएको छ । स्थानीयका अनुसार असार ९ गते प्रतिव्यक्ति २६ हजार रुपैयाँ भत्ता बुझेका अधिकांश राउटेले मदिरामा रकम सकेका छन् । असारयता १४ जना राउटेले ज्यान गुमाइसकेका छन् । अहिले राउटे समुदाय सल्यानको कालीमाटी गाउँपालिकामा पुगेका छन् । राउटे समुदाय साउन महिनामा हत्तपत्त बसाइ सर्दैनन् । तर साउनमै ३ जनाको ज्यान गएपछि उनीहरुले सुर्खेत हुँदै सल्यान बसाइँ सरेका हुन् ।
राउटेको निम्ति मदिरा सबैभन्दा ठूलो कुलत बनेको सल्यानको छत्रेश्वरी गाउँपालिकाका अध्यक्ष सन्तोष केसीले बताए । तीन वर्षयता राउटे समुदायमा सहजर्ताको रुपमा काम गर्दै आएकी दुर्गा खत्रीले समुदायमा अत्यधिक मदिरा सेवन बढेको बताइन् । ‘यसरी अकालमा ज्यान जाने हो भने लोपोन्मुख राउटे समुदायको अस्तित्व संकटमा पर्ने देखिन्छ,’ उनले भनिन्, ‘अहिले उनीहरुको जीवनशैली आधुनिक समाजबाट प्रभावित भएको छ ।’ राउटे समुदायका बालबालिका आमाहरुले अत्यधिक मात्रामा मदिरा सेवन गर्दा कुपोषित बन्दै गएको उनको भनाइ छ ।‘उनीहरुमा अहिले पैसाको मोह बढेको छ,’ स्थानीय अमर केसीले भने, ‘भत्ताको रकम अधिकांस राउटेले मदिरा खाएरै सिध्याउन थालेका छन् ।’ राउटे समुदायमा घुम्ती सिकाइ, व्यवहार परिवर्तन र अनौपचारिक शिक्षा पद्धतिको विकास गर्न स्थानीय सरकार र विभिन्न संघसस्थाले लगानी गरेका छन् । केसीका अनुसार अनाजबाट बनेको जाँड खानु राउटेको मौलिक विशेषता भए पनि बजारका मदिरामा उनीहरुको मोह बढेको छ । सामाजिक विकास सेवा केन्द्र सोसेक नेपालले राउटेहरुको नियमित स्वास्थ्य परीक्षणका लागि स्वास्थ्यकर्मी नै खटाएको छ । अहेब विनोद बिसीले उनीहरुको मृत्युको कारण मदिरा भएको दाबी गरे । शरीरमा खाने कुरा भन्दा पनि मदिरा धेरै भएका कारण फुलिने, सुनिने जस्ता रोग उनीहरुमा देखा परेको छ ।
